Artist Odili Donald Odita: 'Black means something different everywhere'

Odili Donald Odita Colors depend on context, says artist Odili Donald Odita. This applies to colors in paintings, but also to concepts such as 'white' and 'black' people.


Kunstenaar Odili Donald Odita: ‘Zwart betekent overal wat anders’

Odili Donald Odita Kleuren zijn afhankelijk van de context, zegt kunstenaar Odili Donald Odita. Dat geldt voor kleuren in schilderijen, maar óók voor begrippen als ‘witte’ en ‘zwarte’ mensen.

Jamila Meischke March 31, 2023


„Is een persoon alleen ‘echt’ als het lichaam levend is? Of is een ziel ook ‘echt’? Als we iemands naam roepen, hebben we het dan tegen het lichaam of tegen diens geest of energie?”, vraagt de Nigeriaans-Amerikaanse kunstenaar Odili Donald Odita zich hardop af. „Om abstractie te begrijpen, moet je een goed gevoel hebben voor hoe dingen in de ruimte bestaan. Het gevoel van afstand en nabijheid.”

De bekroonde schilder, wiens werk eerder prominent te zien was op de 52ste Biënnale van Venetië, is al zijn hele carrière bezig met de vraag wat abstractie is. Geboren in 1966 in Enugu, in het zuidoosten van Nigeria, vluchtte hij met zijn ouders op 1-jarige leeftijd voor de Biafraoorlog –een burgeroorlog tussen het centrale gezag in Nigeria en de opstandige regio Biafra – naar het Amerikaanse Columbus (Ohio) – in zijn werken herken je duidelijk invloeden uit het westerse modernisme én uit Nigeria. „In mijn schilderijen deal ik met het geheugen, heimwee naar een verloren verleden en de hoop op iets nieuws en beters”, zei hij in een interview met de kunstverkoopsite Artsy.

„Jouw zwarte identiteit wordt bepaald door verhalen aan de eettafel“
Zijn schilderijen zijn nu voor het eerst te zien in Nederland, in de Stevenson Gallery op de Prinsengracht in Amsterdam. Odita werkt veel met kleurcontrasten en geometrische vormen. Op de tentoonstelling Windows hangen doeken die zijn geïnspireerd op de kleuren en patronen van Nigeriaanse stoffen. Hiermee bestrijdt hij het idee dat abstracte kunst een puur westerse traditie is.


U bent niet altijd een abstract kunstenaar geweest.

„Nee, het was inspirerend om Mondriaans ontwikkeling te zien. Om te zien hoe hij van zijn naturalistische bomen naar zijn latere schilderijen ging. De bekende blauwe en rode vlakken met de dikke, zwarte lijnen, die lijken net cartoons. Ze doen me denken aan videogames. Ik vind het interessant om te zien dat hij als persoon meer grip kreeg op zijn werk en op de wereld. Zo voelt dat voor mij ook.”

Odita begon op zijn vijfde met het namaken van tekeningen uit stripboeken over superhelden en later uit modetijdschriften. Hij maakt niet alleen schilderijen, maar schildert ook op muren en maakt kunstinstallaties.
U heeft het over de ziel. Bent u een religieus persoon?

„Ik geloof in energieën. Dat je het instinctief voelt als iemand achter jou naar je staart. En in karma. Als je slechte energie de wereld in stuurt, krijg je die terug. Dat we als wezens een band hebben. Zo kijk ik ook naar kleuren. Als ik blauw hier gebruik, tussen lichte kleuren, doet het iets anders dan wanneer ik het dáár gebruik, tussen donkere kleuren. Het maakt deel uit van een groter geheel, het een kan niet zonder het ander. Ik vind het interessant om als kunstenaar ook op die manier over zwart na te denken.”

U gebruikt niet veel zwart.

„Nee, niet letterlijk zwart, maar wel kleuren die erop lijken. Wat is zwart? Is het dat donkerblauwe, dat zo donker is dat mensen denken dat het zwart is? Of is het groen dat zwart lijkt als je je ogen een beetje dichtknijpt?

„Ook cultureel gezien is zwart afhankelijk van de context. Zwart en wit zijn niets anders dan constructen. Je kunt niet tegen iemand zeggen dat-ie niet zwart is, want zwart betekent overal wat anders. Jouw zwarte identiteit wordt bepaald door verhalen aan de eettafel over hoe jouw familie de wereld ziet. Hoe zij de kleur van hun huid begrijpen, en wat dat voor hen betekent.

„We leven niet een post-black maatschappij, zoals je in Amerika hoorde toen Barack Obama aan de macht kwam. Na Obama kregen we de grootste nachtmerrie als president die je je kunt voorstellen. Mensen kochten als gekken wapens, uit angst voor ‘de ander’.

„Het lijkt wel alsof we teruggaan in de tijd als je kijkt naar de strijd voor onafhankelijkheid en mensenrechten. Uit angst voor een gebrek aan voorzieningen wordt de ander als zondebok aangewezen voor problemen. Ik denk dat het voor artiesten die zichzelf als ‘anders’ beschouwen, moeilijker is om ertussen te komen.”

Wat bedoelt u met „die zichzelf als anders beschouwen”?

„Ik heb Afrikanen altijd gezien als mensen in de periferie. Net als de rest van de wereld heeft Amerika een monolithisch beeld van zwarte mensen. Ze denken dat ze allemaal hetzelfde zijn. Maar we hebben verschillende verhalen. Ik heb niet de Afro-Amerikaanse ervaring, ik weet niet wat het betekent om voorouders in slavernij te hebben.”

Hoe is uw ervaring van zwartheid, als Nigeriaanse immigrant, ten opzichte van Afro- Amerikanen die in de VS zijn geboren?

„Toen ik mijn Nigeriaanse paspoort nog had, ervoer ik meer moeilijkheden. Als ik een overstap maakte op het vliegveld van Frankfurt, moest ik uren in het vliegtuig blijven, omdat ze geen Nigerianen het land in lieten zonder een visum. Of we werden met een politie-escorte naar het volgende vliegtuig geëscorteerd. Dat is vernederend. Ik heb mijn paspoort zo lang mogelijk behouden, totdat de Nigeriaanse regering een dubbele nationaliteit toestond. Eind jaren negentig kreeg ik een Amerikaanse verblijfsvergunning en heb ik mijn Nigeriaanse staatsburgerschap opgezegd. Het leverde me te veel onrust en chaos op. Maar dat was wel moeilijk. Het was belangrijk voor mij om een band te hebben met die plek.”

Er zijn net verkiezingen in Nigeria geweest, hoe kijkt u daar dan naar?

„Mijn vader zei altijd dat we de Biafraoorlog waarvoor we waren gevlucht, konden vergeten. Dat er dit geweldige idee is van Nigeria als een eenheid, als geheel. Ik weet dat verandering tijd kost, maar ik heb weinig hoop. Politici houden zich niet aan hun belofte. Ik ga niet vingerwijzen, want dan houd je het oude probleem. Er is geen nieuwe stem. Wat gaan ze deze keer beter doen?”

Zou u ooit terug willen naar Nigeria?

„Nee, ik wil niet worden teleurgesteld in Nigeria. De grote mannen kunnen hun macht niet opgeven. Maar ook op andere plekken in de wereld houden leiders de bevolking dom om hun macht te behouden. Gelukkig heb ik een dochter die me jong houdt en me er elke dag aan herinnert dat zij de toekomst is. Zij durft tegen mij te zeggen: ‘Pap, je weet niet waar je het over hebt’.”

Odili Donald Odita: Windows. T/m 15 april in Stevenson Gallery, Prinsengracht 317B, Amsterdam.
Photo Jonathan de Waart

CV
Odili Donald Odita (1966) werd geboren in Enugu, in het zuidoosten van Nigeria. Hij vluchtte als eenjarige met zijn ouders voor de Biafraoorlog, naar het Amerikaanse Columbus (Ohio).
Odita wordt vergeleken met ‘mainstream’ (witte) abstracte kunstenaars als Kenneth Noland (1924- 2010), maar plaatst zich ook bewust in een traditie van zwarte abstracte schilders uit de jaren zeventig en tachtig. Odita’s kunst bracht hem van Seoul naar New York, van Johannesburg naar Helsinki en van Warschau naar Brasilia.

Hij woont in Philadelphia, waar hij doceert aan de Temple University.


Read the full interview in Dutch